قیام بنی عباس از نگاه اهل بیتاینکه بنی عباس چگونه توانستند در برابر حکومتی جبار چون امویان سر برآورند، نیاز به بحث و بررسی بیشتری دارد. در این نوشتار به برخورد ائمه معصوم با قیام آنها پرداخته می‌شود. ۱ - مقدمهتاریخ آینه تمام نمای بروز و ظهور حکومت‌ها و اضمحلال آنهاست. ازجمله حکومت‌هایی که در گستره تاریخ اسلام بیشترین زمان را به خود اختصاص داده است، حکومت و خلافت عباسیان است که از سیزدهم ربیع الاول سال ۱۳۲هجری قمری آغاز و تا صفر سال۶۶۵ هجری قمری [۱]
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یقوبی، ج۲، ص۳۲۹.
طول کشیده است. اینکه بنی عباس چگونه توانستند در برابر حکومتی جبار چون امویان سر برآورند، نیاز به بحث و بررسی بیشتری دارد. در این نوشتار به برخورد ائمه معصوم با قیام آنها پرداخته می‌شود.۲ - قیام بنی عباسبنی عباس به خوبی توانستند نقاط ضعف بنی امیه را شناسایی نموده و به صورت کاملا محرمانه شبکه‌ای گسترده از داعیان خود را به نواحی مختلف اسلامی از جمله خراسان روانه کنند. آنان که پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شیوه انتظار همراه با احتیاط را در پیش گرفته بودند، هیچگاه به صورت مستقیم با امویان درگیر نشدند و تنها در برخی مواقع به انتقاد لفظی بسنده کردند. [۲]
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یقوبی، ج۲، ص۱۵۲.
به همین خاطر، عباسیان بر خلاف علویان تحت تعقیب قرار نگرفتند، مگر آن زمانی که نهضت و قیامشان علنی شد. قیامی که با سوء استفاده از موقعیت ممتاز علویان در جامعه اسلامی و همچنین ضعف مفرط امویان؛ بهره‌هایی فراوانی گرفت و نیرومند گشت. این در حالی بود که فرزندان عباس از دیر باز نسبت به آل علی (علیه‌السّلام) چندان صداقتی نشان نداده بودند؛ این واقعیت را با نگاهی گذرا به پیشینه عباسیان می‌توان دریافت.علی بن عبدالله بن عباس در تحریک ابو هاشم کوشید، تا امامت کیسانیه را به عباسیان انتقال دهد. او در این راستا پسر جوانش محمد را راهنمایی کرد تا اعتماد و نظر ابوهاشم را به دست آورد. بعد از چندی که ابو هاشم موفق شد موافقت سلیمان بن عبدالملک (خلیفه اموی) برای رفتن به خانه خود را دریافت کند. در حمیمه (ستاد عباسیان) با دسیسه خلیفه اموی یا توسط محمد بن علی بن عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب مسموم شد و محمد بن علی را قبل از مرگ وصی خود قرار داد و نامه‌های پیروانش را در اختیار او گذاشت، بدین وسیله عباسیان خود را به امامت کیسانیه پیوند زدند. در پی این کار عباسیان فعالیت داعیان خود را در سراسر قلمروی اسلامی بخصوص خراسان را شدت بخشیدند. در این میان نقش ابو مسلم در بین داعیان دیگر عباسی نقشی پررنگ است که تا حدی اقدامات دیگران را کم رنگتر می‌کند. آنان رهبری قیام را معلوم نساختند و مردم با شنیدن شعار "الرضا من آل محمد" این امر برایشان مشتبه شد، که شخصی از خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به حکومت خواهد رسید. حتی وقتی از داعیان عباسی درخواست می‌شد امام را معرفی نمایند می‌گفتند؛ امام مورد نظر به علت مشکلات امنیتی مشخص نمی‌شود. [۶]
نامعلوم، اخبار الدوله العباسیه، عبد العزیز الدوری و عبد الجبار المطلبی، ص۱۹۴.
ولی همینکه عباسیان کارها را هموار نمودند خلیفه را از میان خود انتخاب نمودند. [۷]
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ص۳۳۰.
آنان از از شهادت زید بن علی و یحیی بن زید در خراسان سود شایانی بردند. آنان لباس سیاه بر تن نموده و گفتند که ما عزادار حسین بن علی (علیه السلام) ، زید و یحیی بن زید هستیم. ۳ - ابو سلمه خلالسر دسته داعیان عباسی در کوفه شخصی بنام ابی سلمه خلال بود که بعد از به قدرت رسیدن عباسیان به "وزیر آل محمد" معروف شد. [۸]
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ص۳۳۴.
محل ماموریت وی کوفه بود. جایی که به صورت سنتی طرفدار امام علی (علیه‌السّلام) بودند. هنگامی که عباسیان پس از مرگ ابراهیم (امام عباسی) از حمیمه به کوفه آمدند، ابوسلمه آنان را در خانه‌ای پنهان نمود و نامه‌هایی به سه تن از سران بنی هاشم؛ یعنی جعفر بن محمد الصادق (علیه‌السّلام) و عبدالله محض بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام. و عمر الاشرف بن زین العابدین (علیه‌السّلام) نوشت. [۹]
ابن طقطقی، محمد بن علی، الفری فی الاداب السلطانیه و الدول الاسلامیه، تحیق عبداقادر محمد مایو، ص۱۵۱.
فرستاده ابو سلمه ابتدا نزد امام صادق (علیه‌السّلام) آمد و نامه را تقدیم نمود. امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: مرا با ابو سلمه که شیعه و پیرو دیگران است چه کار؟! و نامه را در آتش چراغ نهاد و آن را سوزانید. [۱۰]
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۲۹.
عمر بن زین العابدین (علیه‌السّلام) نیز به توصیه امام صادق (علیه‌السّلام) جواب منفی داد.اقدام امام صادق (علیه‌السّلام) در نپذیرفتن دعوت ابوسلمه، نتیجه پیش بینی دقیق وقایع سیاسی و اجتماعی آن زمان بود. و جالب آنکه هنوز پیک مزبور به کوفه بازنگشته بود که ابوالعباس عبدالله (سفاح) به عنوان خلیفه انتخاب شده بود. [۱۱]
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۳۰.
۴ - عکس العمل امام صادقامامت امام صادق (علیه‌السّلام) از سال ۱۱۴هجری آغاز و تا سال ۱۴۸ طول کشید. امامت امام صادق (علیه‌السّلام) منطبق با یکی از حساسترین دوران تاریخ اسلامی بود و شامل بسیاری از حوادث تاریخ ساز؛ از جمله: نهضت‌های خشونت آمیز، موضع گیری‌های سازشکارانه اهل الحدیث و مرجئه بود. امام از چندسال پایانی حکومت امویان و همچنین چندین سال ابتدای حکومت عباسیان بهره‌های فراوانی برد و یک تنه و با هوشیاری کامل در مقابل تمام تبلیغات مخالفان از جمله عباسیان ایستادگی نمود و با زیرکی تمام نقشه‌های شوم آنان را شناسایی نمود. آن امام همام (علیه السلام)، قیام در مقابل دشمنان را به علت کمی یار و یاور به صلاح نمی‌دید و همچنین برای حفاظت اصل تشیع به سیاست تقیه روی آورد و اقدامات فرهنگی خود را در این راستا شدت بخشید. ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «قیام بنی عباس از نگاه اهل بیت». رده‌های این صفحه : تاریخ خلفا | تاریخ زندگانی امام صادق | عباسیان | قیام های عصر معصومان | مقالات پژوهه
|